Esta columna foi publicada na sección Ás ceibas do número 33-34 da Revista Luzes, en agosto de 2016.
Non sei se lembran aquel programa de humor que se emitía na TVG naqueles tempos do bipartito. Air Galicia era unha sucesión de números cómicos que parodiaban e ridiculizaban a realidade política e social do país, e que contiña algunhas seccións que se repetían sen periodicidade fixa. Unha delas era o concurso O máis galego, onde dúas persoas, polo xeral unha galega e outra que podía ser calquera personaxe histórica, viva ou morta, competían por quen tiña máis puntos de galeguidade. Sobra dicir que, para a hilaridade da audiencia, individuos como Hitler acababan resultando máis galegos que ninguén.
E aquí chegamos ao quid, que non quiz nin Kitt, da cuestión: que identificamos como a auténtica galeguidade? Pois, lembrando que Hitler era o máis galego porque sabía mover os marcos das leiras, chegamos á conclusión de que é o rural. Algo que, nun mundo cada vez máis urbano, pode significar que a nosa nación estea en perigo de extinción.
Non podemos permitir que o concepto de galeguidade se limite ao mundo rural, ao tradicional, ao invariable e intocable, porque a humanidade, por definición, evoluciona, muda, e con el debe evolucionar tamén o galego, a lingua, e o noso concepto de rural, por suposto. E non podemos excluír a xente da cidade do que supón ser galega.
O rural sempre estará aí. Non vai desaparecer, tampouco. Evolucionará. Non debemos demonizalo. De feito, levámolo todos dentro -algunhas persoas máis ca outras- e é unha parte de nós totalmente compatíbel co ‘mundo moderno’.
Ás veces parece que temos sobrevalorado ese concepto do mundo rural, esa Arcadia, ese paraíso perdido, sobre todo para a xente da cidade. Xente que cada fin de semana ‘volve ao rural’, a cargar cos produtos do campo para encher a despensa durante toda a semana. Porque todos, todos, por moi urbanitas que sexamos, temos raíces no campo.
E tamén acontece o caso contrario: xente do rural que se ve atrapada alí e soña con vivir na ruidosa cidade, onde se dispón de máis servizos, máis modernidade, máis liberdade… Mentres as da cidade soñan con ese campo marabilloso, tranquilo, verde e natural. Porque sempre queremos o que non temos, e cando o conseguimos, queremos recuperar o que perdemos. E así até o infinito.
E ese concepto de galeguidade rural contáxiase tamén á nosa lingua. Aquela señora maior que berraba nunha manifestación de Galicia Bilingüe en Compostela: “Paletos, aldeanos, libertá, libertá” é o vivo exemplo desa crenza, tan asentada entre os urbanitas galegófobos como entre a xente do campo, sometida a décadas de presión e de acomplexamento.
Esa forma de pensar é a que tamén leva a que moita xente identifique o galego culto, normativo, “moderno”, “urbanita”, como algo artificial e non “vivo”, “porque a miña avoa non fala así”. Todos nós temos tamén avoas filólogas, polo visto. Esta mentalidade é a que perpetuaría a extinción do galego, como se leva pretendendo durante séculos: desterrándoo como unha lingua coloquial, sen norma escrita, que se vaia corrompendo e contaminando lentamente pola presión da lingua “moderna”, “boa”, “de proveito” e “de futuro”.
O que nos levaría a volver a aquel concurso ficticio de televisión. Quen sería o máis galego? Quen fale como a súa avoa? Quen coñeza toda a teoría pero non teña por que practicalo? Habería que incluír nos exames para obtención do Celga coñecer as partes do carro ou os nomes de todos os peixes en todos os portos do país?
Todos podemos ser supergalegos. O mellor xeito de que a nosa cultura sobreviva non é mantela no arcón conxelador, como o porco que traemos matado da casa dos parentes do rural, senón facela vivir día a día e que medre e se adapte ás mudanzas da sociedade. Vale, menos facer cancións de electrolatino en galego.